بررسی فیزیولوژیکی اثر آبیاری با آب شور از منابع nacl و cacl2 بر سه ژنوتیپ کلزا (brassica napus l.) در شرایط آب و هوایی اهواز

روغن کلزا سومین منبع روغن خوراکی بعد از سویا و نخل روغنی است. کنجاله کلزا منبع عالی پروتئین با میزان متعادل آمینواسیدها است. نتایج آزمایشات پیشین نشان دادند که بذور کلزا در شوری هایی که برای گلیکوفیت های حقیقی کشنده هستند، جوانه زدند و تولید این گیاه تحت شوری متوسط خاک کاهش نیافت. لذا فهم بیوشیمی و فیزیولوژی مقاومت به شوری و سعی در بکارگیری این دانسته ها در ارائه راه کارهای جدید امری ضروری به نظر می رسد. لذا این آزمایش به منظور بررسی اثر آبیاری با آب شور در پایان مرحله گلدهی بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی سه ژنوتیپ کلزا در سال 88-1387 در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی متعادل با چهار تکرار انجام شد. فاکتور اول ژنوتیپ شامل هایولا401،rgs0003 و شیرالی، و فاکتور دوم آبیاری با آب شور در چهار سطح (شاهد، 50، 100و150میلی مولار) و منابع شوری nacl و cacl2به نسبت مساوی بود. سطوح مختلف شوری و ژنوتیپ بر صفات ماده خشک، کل قندهای محلول، rwc% و هدایت روزنه ای معنی دار گردید و سطوح مختلف شوری و ژنوتیپ و اثر متقابل این دو بر صفات عددspad، کلروفیلb، نشاسته، کارتنوئیدها، اسید آمینه پرولین، پتانسیل اسمزی، منیزیم، کلسیم، سدیم، ca2+/na+ و k+/na+ معنی دار گردید. با بررسی ضرایب همبستگی صفات روشن شد که در تیمار شاهد با افزایش پرولین پتانسیل اسمزی و عدد spad کاهش و کلسیم و ca2+/na+ افزایش یافت. افزایش کلسیم باعث افزایش پتاسیم، ca2+/na+ و k+/na+گردید. افزایش پتاسیم باعث افزایش k+/na+ و افزایش ca2+/na+ باعث افزایش k+/na+ و کاهش سدیم گردید.. در سطح شوری50 میلی مولار کاهش ماده خشک باعث افزایش شاخص حساسیت به تنش گردید. کلروفیل b با افزایش عدد spad افزایش و پرولین همزمان با افزایش منیزیم، پتاسیم، ca2+/na+ و k+/na+و کاهش عدد spad، کلروفیل b ، سدیم و پتانسیل اسمزی افزایش یافت. منیزیم با افزایش عددspad ، پتاسیم ، ca2+/na+ و k+/na+ افزایش یافت. افزایش کل قندهای محلول باعث کاهش پتانسیل اسمزی گردید. افزایش کلسیم باعث افزایش هدایت روزنه ای گردید. در سطح شوری 100میلی مولار همزمان با کاهش ماده خشک و rwc% شاخص حساسیت به تنش افزایش یافت، کاهش نشاسته باعث افزایش کلروفیل a , b گردید. پرولین تجمع سدیم را کاهش داد، و با افزایش نشاسته و تجزیه آن به قندهای محلول rwc% کاهش یافت، در سطح شوری 150 میلی مولار با کاهش ماده خشک میزان شاخص حساسیت به تنش افزایش یافت. افزایش rwc% باعث افزایش عدد spad شد. افزایش پرولین پتانسیل اسمزی و کلروفیل هایa و b را کاهش داد. افزایش سدیم باعث کاهش rwc% شد. افزایش کلروفیلa همزمان با افزایش کلروفیل b و کارتنوئیدها بود. کاهش نشاسته باعث افزایش کلروفیل هایa و b و کارتنوئیدها گردید. افزایش نشاسته و در نهایت تجزیه آن به واحدهای سازنده باعث کاهش پتانسیل اسمزی گردید. با بررسی نتایج حاصله به نظر می رسد در سطوح 50 و 100 میلی مولار قندهای محلول بیشتر صرف زیست ساخت کلروفیل ها و تنظیم اسمزی گردیده، در صورتیکه در سطح 150 میلی مولار بیشتر به سمت مسیر زیست ساخت پرولین هدایت شدند. تجمع پرولین و قندهای محلول در برگ گیاهان تحت تنش باعث کاهش پتانسیل اسمزی و بهبود وضعیت آبی شده و لذا می تواند به عنوان شاخص ارزیابی تحمل ژنوتیپ های تحت تنش شوری محسوب گردد. با توجه به نقش حائز اهمیت کلسیم در حفظ غشاء و جانشینی با سدیم در سطح غشاء و نیز همبستگی مثبت و معنی دار با پتاسیم، ca2+/na+، k+/na+ و پرولین و همبستگی منفی و معنی دار با سدیم ، اهمیت کاربرد نمک cacl2 در آب آبیاری به لحاظ تأمین کلسیم اضافی برای کلزا روشن است. علیرغم بررسی های پیشین تجمع منیزیم در هر سه ژنوتیپ با افزایش شوری افزایش یافت. در مجموع با بررسی پارامتر شاخص حساسیت تنش (ssi) در سطح شوری 50 میلی مولار(s1) بترتیب ژنوتیپ های هایولا401، شیرالی و rgs0003 و در سطح شوری 100 میلی مولار(s2) بترتیب ژنوتیپ های شیرالی، rgs0003 و هایولا401 و در سطح شوری 150 میلی مولار(s3) به ترتیب ژنوتیپ های شیرالی، rgs0003 و هایولا401 متحمل به تنش آبیاری با آب شور ارزیابی شدند.